SDR to międzynarodowa jednostka rozrachunkowa stworzona przez Międzynarodowy Fundusz Walutowy. Pełni funkcję jednego z aktywów rezerwowych. Czym się charakteryzuje, po co powstała i jak obliczana jest jej wartość? Oto wszystko, co warto wiedzieć o SDR.
SDR to skrót od angielskiego określenia special drawing rights. W Polsce używa się nazwy specjalne prawa ciągnienia. Stosuje się także symbol SDR. W standardzie ISO 4217 jednostka ta funkcjonuje też pod kodem XDR.
Specjalne prawa ciągnienia to uzupełniające aktywa rezerwowe określone i zarządzane przez Międzynarodowy Fundusz Walutowy. SDR traktuje się jako jednostkę rozliczeniową MFW i wybranych organizacji międzynarodowych. Pełni również rolę umownej jednostki monetarnej i pieniądza bezgotówkowego, czyli nieposiadającego fizycznej formy. Specjalne prawa ciągnienia same w sobie nie są jednak walutą.
Geneza SDR
SDR-y zostały stworzone w 1969 roku przez Międzynarodowy Fundusz Walutowy. Miały pełnić funkcję dodatkowych, międzynarodowych aktywów rezerwowych funkcjonujących w kontekście systemu stałych kursów walutowych z Bretton Woods.
Początkowo wartość SDR została ustalona na poziomie 1 dolara, co odpowiadało 0,888671 grama czystego złota. Z tego względu specjalne prawa ciągnienia były też nazywane papierowym złotem.
Po upadku systemu walutowego z Bretton Woods we wczesnych latach 70., specjalne prawa ciągnienia straciły na znaczeniu i od 1972 roku ich głównym zadaniem jest pełnienie funkcji jednostki rozliczeniowej MFW.
Sam Międzynarodowy Fundusz Walutowy określa ich obecną funkcję jako mniej znaczącą. Większość SDR-ów znajduje się w rękach krajów rozwiniętych, które nie wyrażają dużego zainteresowania do ich wykorzystania. Inaczej jest z państwami rozwijającymi się, które postrzegają SDR-y jako stosunkowo tanią linię kredytową.
Dlaczego SDR-y nie mają aż takiego dużego znaczenia jako dodatkowe aktywa rezerwowe na rynku walutowym? Wynika to z ich konstrukcji. Z jednostki tej może korzystać wyłącznie Międzynarodowy Fundusz Walutowy, kraje do niego należące oraz wybrane organizacje międzynarodowe, które otrzymały stosowną licencję od MFW. SDR-y nie mogą być zatem obracane przez prywatne firmy i osoby. Ponadto ich jakiekolwiek użycie przez dopuszczone podmioty często wiąże się ze wcześniejszą wymianą na jedną z międzynarodowych walut.
Jaką zatem obecnie funkcję pełnią specjalne prawa ciągnienia? Mogą one odgrywać rolę w zapewnianiu płynności i uzupełnianiu oficjalnych rezerw państw członkowskich MFW. Miało to zresztą miejsce podczas światowego kryzysu finansowego.
Jak wyliczana jest wartość SDR?
Po upadku systemu z Bretton Woods wartość SDR wyznaczana jest na podstawie koszyka walutowego, w którym znajdują się najważniejsze waluty świata. Ich waga jest ustalona proporcjonalnie do udziału tych walut w międzynarodowych transakcjach walutowych.
Od 1974 do 1980 roku koszyk SDR składał się aż z 16 walut. W styczniu 1981 roku zrezygnowano jednak z takiego rozwiązania na rzecz wyłącznie 5 najważniejszych walut: dolara amerykańskiego, marki niemieckiej, franka francuskiego, funta brytyjskiego oraz jena japońskiego.
Schemat ten utrzymywał się aż do narodzin wspólnej, europejskiej waluty. Euro zastąpiło w koszyku SDR aż dwie waluty – markę niemiecką i franka francuskiego, dzięki czemu na wartość specjalnych praw ciągnienia wpływały wyłącznie cztery najważniejsze waluty. W 2016 roku Międzynarodowy Fundusz Walutowy postanowił wciągnąć do koszyka walutowego SDR chińskiego juana.
Koszyk ten podlega zmianie co pięć lat. MFW może wtedy zmienić nie tylko zestaw walut (co dzieje się jednak bardzo rzadko), ale także przypisane im wagi. Aktualnie do pomiaru znaczenia danej waluty bierze się pod uwagę m.in. wielkość eksportu sprzedawanego w danej walucie czy jej znaczenie jako rezerwa walutowa.
Na podstawie wag poszczególnych walut z koszyka oblicza się realną wartość SDR. Z racji, iż kursy walutowe ciągle się zmieniają, zmianie ulega także wycena specjalnych praw ciągnienia. Ich wartość w przeliczeniu na dolara amerykańskiego jest ustalana codziennie na podstawie bieżących kursów wymiany obserwowanych około południa czasu londyńskiego i publikowana na stronie internetowej Międzynarodowego Funduszu Walutowego.
Emisja specjalnych praw ciągnienia
Specjalne prawa ciągnienia mogą być emitowane wyłącznie przez Międzynarodowy Fundusz Walutowy, który przydziela je do poszczególnych państw członkowskich. O przydziale decyduje kwota MFW, czyli maksymalna kwota środków finansowych, jaką dany kraj jest zobowiązany wnieść do funduszu. Każdy nowy przydział musi zostać przegłosowany i zaakceptowany większością 85% głosów.
Od początku istnienia specjalne prawa ciągnienia były przydzielane cztery razy – trzy w standardowych przydziałach i jeden raz w przydziale specjalnym. Łącznie wyemitowano w ten sposób 204,2 mld SDR-ów.
- W latach 1970-1972 łącznie wyemitowano 9,3 mld SDR-ów w trzech transzach.
- W latach 1979-1981 wyemitowano 12,1 mld SDR-ów, także w trzech transzach.
- 28 sierpnia 2009 roku, podczas kryzysu finansowego, wyemitowano największą partię – 161,2 mld SDR-ów.
- 9 września 2009 wyemitowano specjalną, jednorazową transzę w wysokości 21,5 mld SDR-ów dla krajów, które dołączyły do MFW po 1981 roku i nigdy nie otrzymały przydziału.
Ponadto każdy kraj, który dołącza do Międzynarodowego Funduszu Walutowego, otrzymuje własny przydział SDR zgodnie z kwotą w MFW.
Po przydzieleniu członkowie mogą przechowywać swoje specjalne prawa ciągnienia jako część rezerw walutowych. Mogą je też sprzedać innemu krajowi lub po prostu wykorzystać. Możliwa jest wymiana SDR-ów na tradycyjne waluty, którymi mogą się między sobą swobodnie posługiwać.
Taka wymiana może mieć charakter dobrowolnej umowy pomiędzy stronami lub być realizowana w ramach obowiązkowego planu, w ramach którego kraj o dużych rezerwach walutowych jest zobligowany do wykupu części SDR-ów od państw o niskich rezerwach. W praktyce od 1987 roku rynek SDR funkcjonuje wyłącznie na zasadzie dobrowolnych uzgodnień.
Wymieniaj waluty taniej!
27 walut po atrakcyjnych kursach. Bez ukrytych opłat i prowizji.
Rabat na pierwszą wymianę z PLN!
