Jest bankiem centralnym strefy euro, a więc odpowiada za emisję euro i politykę pieniężną na obszarze obowiązywania tej waluty. Nadzoruje systemy bankowe krajów do niej należących i współpracuje z bankami centralnymi państw członkowskich. Czym jeszcze zajmuje się Europejski Bank Centralny i jakie ma kompetencje? Oto wszystko, co warto o nim wiedzieć.
Czym jest EBC?
Europejski Bank Centralny to jedna z najważniejszych instytucji na świecie. To bank centralny strefy euro. Pełni tę funkcję dla 19 krajów Unii Europejskiej, które posługują się wspólną walutą. Jest emitentem euro i kształtuje politykę pieniężną strefy euro, m.in. poprzez ustalanie stóp procentowych. Jednym z jego najważniejszych zadań jest jednak utrzymanie stabilności cen w krajach, które posługują się wspólną walutą.
Europejski Bank Centralny podzielony jest na trzy główne organy. Najważniejszym z nich jest Rada Prezesów, która jest głównym organem podejmującym decyzje. Łącznie składa się z 25 członków, z czego 19 to prezesi banków centralnych krajów członkowskich Unii Europejskiej, a 6 to członkowie Zarządu EBC.
Rada Prezesów spotyka się przynajmniej 10 razy w roku na obradach, podczas których podejmowane są decyzje związane z polityką pieniężną strefy euro, wysokością rezerw Eurosystemu czy stopami procentowymi.
Kolejnym ważnym organem jest Zarząd EBC, który składa się z 6 członków. Jednym z nich jest oczywiście prezes (obecnie Christine Lagarde). W jego skład wchodzi też wiceprezes oraz 4 członków, którzy są wybierani przez państwa członkowskie w porozumieniu z Parlamentem Europejskim i Radą Prezesów. Głównym celem zarządu jest organizowanie pracy EBC. Ma on władzę wykonawczą, a więc wciela w życie politykę pieniężną strefy euro.
Ostatnim organem jest Rada Ogólna. Jej członkami jest prezes i wiceprezes EBC, a także prezesi banków centralnych wszystkich krajów członkowskich Unii Europejskich, czyli nawet tych, które nie posługują się euro.
Rada Ogólna pełni głównie funkcje doradcze. Sporządza raporty roczne EBC, decyduje o warunkach zatrudnienia w Europejskim Banku Centralnym i zbiera statystyki. W statucie tej organizacji zapisane jest, że Rada Ogólna zostanie rozwiązania, gdy wszystkie państwa członkowskie Unii Europejskiej zdecydują się przyjąć euro jako własną walutę.
Początki EBC
Europejski Bank Centralny jest stosunkowo młodą instytucją. Założony został 1 czerwca 1998 roku, czyli pół roku przed wprowadzeniem euro w formie bezgotówkowej w 11 państwach należących do Unii Europejskiej.
EBC zastąpił swojego poprzednika, którym był Europejski Instytut Walutowy. W przeciwieństwie do EBC Europejski Instytut Walutowy nie miał mocy sprawczej. Co prawda przygotowywał kraje członkowskie do wprowadzenia wspólnej waluty, ale bez kompetencji władczych. Pełnił zatem wyłącznie funkcję doradczą dla banków centralnych poszczególnych państw.
Początkowo euro zostało wprowadzone w formie bezgotówkowej, a w krajach strefy euro nadal używano lokalnej waluty. Zmieniło się to w 2002 roku, gdy stopniowo zaczęto wprowadzać do obiegu banknoty i monety euro.
Pierwszym prezesem EBC był Wim Duisenberg. Holender objął ten urząd wraz z założeniem EBC i piastował go do 31 października 2003 roku. Następni prezesi byli już wybierani na 8-letnią kadencję.
Od początku istnienia Europejskiego Banku Centralnego główna siedziba znajduje się w Niemczech, we Frankfurcie nad Menem.
Prezesi EBC:
- Wim Duisenberg (1998-2003 r.)
- Jean-Claude Trichet (2003-2011 r.)
- Mario Draghi (2011-2019 r.)
- Christine Lagarde (2019-obecnie)
Zadania Europejskiego Banku Centralnego
Większość banków centralnych ma dwa główne cele: utrzymanie stabilności cen w swoim kraju oraz wysokiego zatrudnienia. Pod tym względem EBC działa nieco inaczej. Jego najważniejszym zadaniem jest wyłącznie utrzymanie stabilności cen. Jednak aby tego dokonać, może też realizować drugorzędne cele.
Europejski Bank Centralny ma dość dużą swobodę w sposobie, w jaki realizuje cel stabilności cen. Może sam decydować o celu inflacyjnym i wpływać na sposób pomiaru zharmonizowanych wskaźników cen konsumpcyjnych (indeks HICP).
Przykładowo w październiku 1998 roku Rada Prezesów zdefiniowała stabilność cen jako inflację poniżej, ale blisko 2 proc. w średnim okresie. W maju 2003 roku po wnikliwym przeglądzie strategii polityki pieniężnej doprecyzowano, że należy dążyć do utrzymania stopy inflacyjnej poniżej, ale blisko 2 proc. w średnim okresie.
Od 2016 r. prezes Europejskiego Banku Centralnego jeszcze bardziej dostosował swoją komunikację, wprowadzając do definicji celu pojęcie „symetrii”. Wyjaśnił, że EBC powinien reagować zarówno na presję inflacyjną, jak i deflacyjną.
W dokumentach EBC zapisana jest również możliwość realizacji innych celów, pod warunkiem, że nie będą one negatywnie wpływać na stabilność cen. W głównej mierze mają one spełniać założenia zapisane w art. 3 Traktatu o Unii Europejskiej, czyli np. dbałość o wysokie zatrudnienie czy ochronę środowiska. Zapis ten spotyka się jednak z różnymi, często sprzecznymi opiniami. Część ekonomistów zastanawia się, czy i jak EBC powinien realizować drugorzędne cele, w tym m.in. wspomnianą już ochronę środowiska.
Kompetencje EBC
Aby móc realizować założone cele, Europejski Bank Centralny ma szereg kompetencji. To między innymi kształtowanie i wcielanie w życie polityki pieniężnej strefy euro, np. poprzez zmianę stóp procentowych czy operacje otwartego rynku. EBC utrzymuje i zarządza też rezerwami walutowymi krajów strefy euro, zapewniając płynność i bezpieczeństwo finansowe.
EBC jest odpowiedzialny za funkcjonowanie systemów płatności (w tym przede wszystkim systemu TARGET) i nadzorowanie systemów bankowych poszczególnych państw członkowskich. Ma również wyłączne prawo do wydawania zezwoleń na emisję banknotów euro. Co prawda państwa członkowskie mogą bić własne monety, ale ich liczba musi być wcześniej zatwierdzona właśnie przez EBC. Z walutą związana jest jeszcze jedna funkcja banku – przeciwdziałanie fałszerstwom banknotów.
Instytucja pełni również rolę konsultacyjną i wydaje opinie na temat krajowych lub unijnych aktów prawnych, które w jakimś stopniu wchodzą w zakres kompetencji EBC. Oprócz tego zajmuje się statystyką, gromadząc dane we współpracy z bankami centralnymi i organami rządowymi państw członkowskich. Informacje te są przydatne m.in. podczas określania kolejnych celów polityki pieniężnej.