Dolar amerykański to jedna z najpopularniejszych walut na świecie. To głównie z nim zestawia się inne waluty, chcąc określić ich wartość czy kurs wymiany. Dolar nie zawsze był jednak najbardziej znanym środkiem płatniczym na świecie, a genezy jego nazwy należy szukać między innymi w Europie, u naszych południowych sąsiadów.
Czeskie dolara początki
Choć początki dolara amerykańskiego to końcówka XVIII wieku, jego nazwa wykształciła się dużo wcześniej, a swoją zasługę ma w tym czeskie srebro, którego pokaźne złoża odkryto na przełomie XV i XVI wieku.
Spory zasób kruszcu szybko sprawił, że w produkcji monet zaczęto zastępować nim złoto. Był on bowiem łatwiej dostępny i przede wszystkim tańszy. Masowa produkcja tych monet ruszyła w 1518 roku na terenie czeskiego Sankt Joachimsthal. Jeden Joachimsthaler Gulden, bo tak nazywały się monety, zawierał około 27 gramów czystego srebra.
Czeskie monety szybko zyskały na popularności dzięki wysokiej precyzji wykonania i czystości srebra. Ze względu na dość długą nazwę, ludzie zaczęli nazywać je Thalerami, czyli po polsku talarami. A angielska nazwa tej monety to oczywiście dolar.
W połowie XVI wieku wydobycie srebra w Europie Środkowej znacząco spadło, a potentatem w tej dziedzinie została Hiszpania, posiadająca liczne kolonie w Ameryce, gdzie odkrywano kolejne złoża tego kruszcu. Dość powiedzieć, że przez wiele lat hiszpańskie kolonie odpowiadały za około 85% światowego wydobycia srebra.
Monety bite z tego kruszcu obowiązywały między innymi w hiszpańskich koloniach w Ameryce Południowej i Środkowej. Dotarły także do brytyjskich kolonii w Ameryce Północnej, gdzie zaczęto je nazywać hiszpańskimi dolarami.
Monet w obiegu było tak dużo, że Stany Zjednoczone po ogłoszeniu niepodległości, postanowiły przyjąć dolara hiszpańskiego jako oficjalną walutę państwa, wypierając tym samym brytyjskiego funta.
Kontynentale i narodziny dolara
Nieco wcześniej funkcjonowały jednak tzw. kontynentale (ang. Continentals), które wprowadzone zostały w okresie przygotowań do wojny o niepodległość. Zbrojenia wymagały sporo nakładów finansowych, dlatego też rozpoczęto masowy druk wspomnianych banknotów. Zabieg ten ostatecznie doprowadził do hiperinflacji. W 5 lat od wprowadzenia kontynentali ich wartość wynosiła zaledwie 3,5% wartości nominalnej.
Problem ten został rozwiązany przez Roberta Morrisa, który założył Bank Ameryki Północnej, finansując go z własnych pieniędzy (Morris był bardzo bogatym człowiekiem) i pożyczki zaciągniętej u Francuzów. W efekcie Kongres Kontynentalny wyemitował w lipcu 1785 roku nową walutę – dolary amerykańskie, które funkcjonują po dziś dzień.
Jednocześnie zadbano, aby nowy środek płatniczy nie podzielił losu kontynentali. Z tego powodu w konstytucji Stanów Zjednoczonych zawarto zapis zakazujący poszczególnym stanom druku własnych pieniędzy.
Dolary rozliczane w kruszcu i dekret Roosevelta
Przez 40 następnych lat dolary były rozliczane w srebrze i złocie. Monety z obu kruszców funkcjonowały w relacji 15:1. Srebrna charakteryzowała się wagą 24 gramów, natomiast złota 1,6 grama. W 1834 roku relacja została jednak zmieniona na 16:1, a jedna złota moneta ważyła 1,5 grama.
Był to zabieg ograniczający wartość srebra, które było wydobywane głównie przez Hiszpanię. W międzyczasie na terenie Stanów Zjednoczonych odkryto pokaźne złoża złota, co ostatecznie doprowadziło do wycofania z obiegu srebrnych dolarów. Stało się to w 1873 roku.
W 1900 roku ustanowiono, że dolary można wymieniać wyłącznie na złoto. Na jednego dolara przypadało 1,5 grama cennego kruszcu. Prawdziwa „rewolucja” nastała w 1933 roku. Wtedy też prezydent Stanów Zjednoczonych, Franklin D. Roosevelt, wydał rozporządzenie, w którym wymagał od obywateli dostarczenia całego posiadanego złota do Banku Rezerwy Federalnej. Złoto było skupowane za 20,67 dolarów za uncję.
Osobom, które nie zastosowały się do wykonania dekretu, groziła kara grzywny do 10 tys. dolarów lub nawet do 10 lat pozbawienia wolności. Tym samym posiadanie większej ilości złota stało się w Stanach Zjednoczonych nielegalne.
Sytuacja stała się jeszcze bardziej kuriozalna kilka miesięcy później. W styczniu 1934 roku administracja Roosevelta podwyższyła cenę złota do 35 dolarów za uncję. Zdewaluowano tym samym wartość dolara i odebrano mu aż 40% siły nabywczej z roku poprzedniego. Ludzie, których zmuszono wtedy do sprzedaży swojego złota, zostali zwyczajnie ograbieni. Warto dodać, że siła nabywcza malała także w kolejnych latach. Dziś za jednego dolara można kupić tyle samo, co za 4 centy w 1900 roku.
Co ciekawe, nie wszyscy obywatele dali się „okraść”. Z szacunków Miltona Friedmana wynika, że w efekcie wydania dekretu władzy udało się skonfiskować około 3,9 mln uncji złota, czyli zaledwie 1/5 całości, która była w obiegu w 1933 roku. Co stało się z resztą kruszcu? Rząd tłumaczył, że pozostałe monety zostały zniszczone, wyeksportowane poza kraj lub po prostu zgubione. Część miała też pozostawać w kolekcjach numizmatycznych.
Zakaz posiadania złota został zniesiony dopiero w 1974 roku. Wtedy już jednak reguła wymienialności kruszcu na dolary nie obowiązywała. Zakończył ją Richard Nixon. Od tego momentu amerykańska waluta nie była w żaden sposób powiązana z metalami szlachetnymi.
Zielony poczet osobistości
Wszystkie banknoty dolara charakteryzują się podobnym wyglądem, niezależnie od nominału. Kolor na odwrocie jest na tyle rozpoznawalny, że na dolary zamiennie mówi się „zielone”. Z przodu także można znaleźć elementy zieleni, jak również czerni. Co ciekawe, do produkcji amerykańskich banknotów nie używa się celulozy. Stosuje się przede wszystkim bawełnę i len, a także kilka innych nieznanych składników.
Banknoty są co jakiś czas odświeżane, m.in. ze względu na wprowadzanie nowych form zabezpieczeń, zapobiegających fałszerstwom. Akceptowane są jednak wszystkie wersje wyemitowane po 1861 roku. Dość szybkie zużycie powoduje jednak, że starsze banknoty są spotykane zdecydowanie rzadziej.
Szacuje się, że banknot jednodolarowy znajduje się w obrocie przez około 6 lat. Inaczej jest ze studolarówkami, które w obiegu mogą przetrwać nawet 15 lat.
Na froncie banknotów amerykańskich dolarów znajdują się podobizny znanych osobistości – postaci zasłużonych dla historii Stanów Zjednoczonych. W przypadku jednodolarówki jest to pierwszy prezydent USA, George Washington, który jest uważany za ojca narodu amerykańskiego.
Na dwudolarówce, której w obiegu jest zdecydowanie mniej, widnieje portret Thomasa Jeffersona, byłego prezydenta USA i jednego z autorów Deklaracji niepodległości Stanów Zjednoczonych. Na kolejnych nominałach o wartości 5 i 10 dolarów znajdziemy kolejno Abrahama Lincolna oraz Alexandra Hamiltona.
Andrew Jackson przyozdabia banknot 20-dolarowy, natomiast Ulysses Grant znalazł się na nominale o wartości 50 dolarów. Najbardziej pożądany banknot 100-dolarowy przedstawia wizerunek Benjamina Franklina.
Jeden dolar amerykański dzieli się na 100 centów. Dla ułatwienia w obiegu dostępne są monety o nominałach 1, 5, 10, 25 i 50 centów. Ta ostatnia jest jednak rzadko spotykana.
System Rezerwy Federalnej
Władzę nad dolarem amerykańskim posiada System Rezerwy Federalnej, zwany także Rezerwą Federalną lub po prostu Fedem (skrót od ang. Federal Reserve System). To bank centralny Stanów Zjednoczonych. W Polsce taką samą funkcję pełni Narodowy Bank Polski.
System Rezerwy Federalnej został utworzony w 1913 roku i od tamtego czasu sprawuje pieczę nad dolarem. Rada Fedu zbiera się osiem razy w roku, by zadecydować m.in. o tym, ile gotówki powinno znajdować się w obiegu. Jeżeli jej ilość ma być zwiększona, Fed skupuje rządowe obligacje od prywatnych banków. Jeżeli zmniejszona, obligacje są sprzedawane. Obecnie szacuje się, że w obiegu znajduje się ponad 800 miliardów dolarów w gotówce.
Gdzie można płacić w dolarach amerykańskich?
Dolar amerykański jest powszechnie wykorzystywany na całym świecie. Z tego względu można nim płacić w wielu miejscach, nawet tam, gdzie nie jest oficjalnym środkiem płatniczym. Tyczy się to przede wszystkim obszarów popularnych wśród turystów.
Dolar amerykański jest oficjalną walutą nie tylko Stanów Zjednoczonych, ale również wielu innych państw. Należą do nich m.in. Portoryko, Mikronezja, Ekwador, Palau, Salwador, Timor Wschodni, Wyspy Marshalla, Zimbabwe, Mariany Północne oraz Bonaire, Sint Eustatius i Saba.
Wymieniaj waluty taniej!
27 walut po atrakcyjnych kursach. Bez ukrytych opłat i prowizji.
Rabat na pierwszą wymianę z PLN!
